Obiekt

PLMET:

kliknij tutaj, żeby przejść

Tytuł:

Samorząd w państwach autorytarnych w okresie międzywojennym. Próba analizy

Tytuł odmienny:

The role of self-government in authoritarian states during the inter war period: an attempt at analysis

Twórca:

Radomski, Grzegorz

ORCID:

0000-0001-6843-6693

Temat i słowa kluczowe:

self-government   authoritarian constitution   political system  
samorząd terytorialny   autorytaryzm   system polityczny

Opis:

Stanowi kontynuację: Acta Universitatis Wratislaviensis. Studia nad Faszyzmem i Zbrodniami Hitlerowskimi ; 1 (1974)-33 (2011) ; ISSN 0137-1126

Abstrakt:

The aim of the article is to analyse the role of self-government in authoritarian states during theinterwar period. A Polish lawyer from the interwar period, analysing the development of self-government in the states he described as authoritarian, stated: “The self-government, on the other hand — the legal expression of communal life — is dependent on the arrangement of political forces in a given society.ˮ According to the Estonian self-government researcher, this dependence can be observed in three fields: the situation of commune self-government, rules of election, and changes in the law on self-government. The perspective of self-governmentʼs dependence on the path of transforming the political system, adopted in the article, has resulted in drawing attention to system determinants, issues related to the organisation of self-government and its political role. The article refers to the institutional method. Elements of the comparative method and system analysis were also used. To sum up the considerations, one can point to several essential features that determined the role of self-government in an authoritarian state. Firstly, the natural character of self-government was rejected, with emphasis on it being not an antithesis of the state, but a second form of state administration. Consequently, the interests of the state were to take precedence over the interests of self--government. As a result, the role of the electoral act has been limited by appointments to most executive posts even at the lowest administrative level or by leaving the right to approve the elected representative. Quite often the right of solution chosen by citizens was used. Another way was to construct electoral laws that made it impossible for the potential opposition to introduce their representatives to the local government. As a result, the opposition was deprived of the chance to take any unauthorised action. Despite these limitations, in states where control over self-government was far-reaching, it was often possible to elect representatives who did not comply with the wishes of the authorities. In Poland, the Sanacja camp decided to change its tactics, allowing for quite free competition in the elections of 1938–1939. The limited self-government controlled by the authorities allowed for limited social self-organisation as a substitute for other social institutions. This is evidenced by the inclusion of self-government institutions in many constitutions. This, ofcourse, applies to those states which, like Poland or Estonia, maintained self-government despite restrictions. In Lithuania, in practice, it was completely subordinated to the state.  

W nowożytnych systemach politycznych istotną rolę odgrywały instytucje zapewniające udział społeczeństwu we władzy także na poziomie lokalnym. Wyrazem tego był rozwój samorządu terytorialnego. Najpełniej znaczenie owej instytucji podkreślano w czasie rewolucji francuskiej, uznając samorząd za rodzaj czwartej władzy. Druga połowa XIX wieku przyniosła natomiast rozwój samorządu w państwach o charakterze demokratycznym czy nawet postabsolutnym. Odegrał on pozytywną rolę chociażby w rozwoju gospodarczym Rosji carskiej.Wraz z rozwojem tej instytucji kształtowała się także myśl samorządowa. W efekcie u schyłku XIX wieku zrodziły się trzy główne doktryny samorządu terytorialnego: naturalistyczna, państwowa i polityczna. Stanowiły one podstawę rozwoju samorządu po pierwszej wojnie światowej. Samorząd stał się wówczas instytucją docenianą i akceptowaną w większości państw europejskich, czego wyrazem była jego konstytucjonalizacja. Obserwując wszakże tendencje ustrojowe międzywojennej Europy, widoczne jest redukowanie roli samorządu, na co zwrócił uwagę znany polski prawnik Wacław Komarnicki. W państwach demokratycznych wolność polityczna miała zostać zabezpieczona przez parlament, w autorytarnych natomiast państwo, przejmując troskę o dobro powszechne, ograniczało rolę czynnika społecznego. Komarnicki, komentując wspomniane zjawisko, zauważał, że „znaczenie samorządu nie jest tylko techniczne, ale także polityczne. To drugie jest raczej podstawowe i decydujące dla powierzenia niektórych agend przez państwo organom samorządowym, agendy te bowiem pod względem technicznym niejednokrotnie mogłyby być bardziej sprawnie wykonywane przez wyszkolone zawodowo organy administracji rządowej”.Celem artykułu jest analiza roli samorządu w państwach autorytarnych w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Wydaje się to istotne nie tylko z powodów historycznych. Ważne jest poszukiwanie odpowiedzi na pytanie, czy stanowił on barierę omnipotencji państwa, czy też raczej był jeszcze jednym z instrumentów podporządkowania społeczeństwa, a więc elementem techniki organizacji państwa. Od stopnia niezależności instytucji społecznych zależny był też sposób tranzycji do systemu demokratycznego.Wacław Brzeziński, polski prawnik z okresu dwudziestolecia międzywojennego, analizując rozwój samorządu w państwach, które określał mianem autorytatywnych, stwierdzał: „Samorząd natomiast — wyraz prawny życia gminy — jest uzależniony od układu sił politycznych w danym społeczeństwie”. Zdaniem badaczki estońskiego samorządu zależność tę można obserwować na trzech polach: sytuacji samorządu gminnego, zasad elekcji oraz zmian prawa dotyczącego samorządu.Przyjęta w artykule perspektywa zależności instytucji samorządu od ścieżki przekształceń systemu politycznego spowodowała zwrócenie uwagi na uwarunkowania systemowe, zagadnienia związane z organizacją samorządu, a także jego rolę polityczną. W tekście odwołano się do metody instytucjonalnej. Wykorzystano też elementy metody komparatystycznej i analizy systemowej.

Miejsce wydania:

Wrocław

Wydawca:

Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego

Współtwórca:

Scheffler, Tomasz. Red.

Data wydania:

2020

Typ zasobu:

text  
tekst

Szczegółowy typ zasobu:

article  
artykuł

Identyfikator:

oai:repozytorium.uni.wroc.pl:131156   ISSN 0239-6661   ISSN 0137-1126

DOI:

10.19195/2300-7249.42.4.15

Źródło:

PAd P 101182 II

Język:

pol

Język streszczenia:

eng

Powiązanie:

Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem. 2020, 42, nr 4, s. 327-344

Jest wersją:

Czasopisma Naukowe w Sieci (CNS)

Prawa dostępu:

The use of this material is allowed only with accordance of applicable rules of fair use or other exceptions provided by law, and any broader use requires the permission of the authorized entity  
Korzystanie z tego materiału jest możliwe zgodnie z właściwymi przepisami o dozwolonym użytku lub innych wyjątkach przewidzianych w przepisach prawa, a korzystanie w szerszym zakresie wymaga uzyskania zgody uprawnionego

Licencja:

Making materials available on the basis of the agreement with the owner of the property copyrights  
Udostępnianie na podstawie umowy z właścicielem majątkowych praw autorskich

Właściciel praw:

Copyright by Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego Sp. z o.o.

Autor opisu:

WR U/PAdbg